Гафуров
Сибгатулла Садыйк Улы
БИОГРАФИЯ

1929 елның 18 маенда партиянең Татар Өлкә Комитеты Секретариаты карары нигезендә партия архивы оештырыла.

БКП(б) Татар Өлкә Комитеты секретариатының 1929 елның 11 декабрендәге карары белән партия архивы мөдире итеп Сибгатулла Садыйк улы Гафуров билгеләнә.

Башлангыч белеме булган яшь мөдирнең бик бай тормыш тәҗрибәсе бар. Анкета битенә: «1903 елга кадәр крестьян булып, ә 1903 елдан 1905 елга кадәр Бакуда Ротшильдның 38 участогында эшче булып эшләдем. 1914 елга кадәр шунда ук майлаучы, телефончы һәм янә эшче булып эшләдем. 1914 елның августыннан 1915 елның апреленә кадәр - арест, төрмә һәм сөрген. 1915 елның маеннан Сембер губернасында элекке Акчуриннар фабрикасында хезмәткәр сыйфатында, ә 1916 елның февраленнән 96 нчы запастагы полкка - ефрейтор, шул ук вакытта солдат депутатлары губсоветы әгъзасы һәм полк комитеты әгъзасы итеп алдылар. Сембер большевиклар төркемен оештыручыларның берсе», - дип яза ул.

1918-1920 елларда С.С. Гафуров РКП(б) Сембер губкомының милләтләр эшләре бүлеген һәм мөселман секциясен җитәкли. Шул ук вакытта ул Сембердә татар мәктәпләре өчен укытучылар әзерләү буенча бер еллык курслар ачуга ярдәм итә. 1920 елның августында РКП(б) ның Сембер губкомы С.С. Гафуровны врангелевск фронтына мобилизацияли, аннары ул ашыгыч рәвештә РКП(б) ҮК карамагына алына һәм социаль тәэминат халык комиссары урынбасары сыйфатында Татарстан Республикасына эшкә җибәрелә. 1921 елда Сибгатулла Садыйк улы ачлыктан тилмерүчеләргә ярдәм итү буенча республика комиссиясе әгъзасы итеп сайлана. Аның катнашында уңыш уңган губерналарга 30 меңнән артык бала эвакуацияләнгән. 1922 елда ул Төркиядә Коминтерн вәкиле була. 1923 елның сентябрендә С.С. Гафуров Казанга кайта, башта өлкә контроль комиссиясе партколлегиясе тикшерүчесе, аннары икенче партколлегия секретаре итеп билгеләнә. 1929 елдан ул партия архивын җитәкли.

С.С. Гафуровның беренче эш елында архив штаты бер кешедән тора, 1929 ел ахырына архивка тагын бер хезмәткәр өчен ставка бирелә.

«Архивта барлыгы 6 561 саклау берәмлеге бар: ВКП(б) Өлкә Комитетының - 2 432, парткомнарның – 1918-1924 еллар өчен 3170 һәм ВКП(б) райкомнарының – 393, ВЛКСМ ОКның 1919-1924 еллар өчен 516. Телгә алынган барлык делолар дә хәзерге вакытта тәртипкә салынган», - дип яза ул 1929 елда партия архивы эше турындагы хисабында. Аннары ул архив алдында торган бурычларны күрсәтә: «Алга таба безнең бурыч – архивларны район комитетларыннан, фракцияләрдән, канткомнардан туплау. ВКП(б) ОК Секретариатына архивларны тапшыру турындагы нигезләмә проекты кертелде, мәсьәлә хәл итү стадиясендә тора. Райкомнар һәм шәһәр ячейкаларыннан эшләр тупланганда, билгеләнгән кагыйдәләрдән бераз чигенергә туры киләчәк, ә атап әйткәндә: тәртипкә салынмаган архивларны кабул итәргә һәм аларны партия архивының үзендә үк тәртипләргә, бу максат өчен партиялеләрне мобилизацияләргә кирәк. Мондый чара кулланмасак, концентрация белән эш сузылачак, чөнки канткомнар һәм райкомнарга инде берничә тапкыр үз архивларын тәртипкә китереп тапшырырга тәкъдим ителгән иде, тик алар моны эшләми.

Урыннарда партия архивына саксыз карашны исәпкә алып, югарыда күрсәтелгән чара партия материалларын саклап калу өчен бердәнбер чара булып тора; чәчү кампаниясе һәм җәйге чор башлану белән архивларны ташу мөмкин булмаячак, шуңа күрә якын арада туплауны тәмамларга кирәк. Моннан тыш, партиячеләр кулында берничә бик әһәмиятле архив материаллары бар, аерым алганда, ВКП(б) өлкә комитетының басмалары, аларны архивта җитмәгән материалларны тулыландыру өчен алардан алырга кирәк, чөнки партия архивында алар бөтенләй юк диярлек, бу яктан ОК оештыру бүлеге тарафыннан чаралар күрелә».

С.С. Гафуровның партия архивы мөдире вазыйфасында эшләү чоры бик нәтиҗәле була. Бу катлаулы елларда архив бик күп белешмәләр бирә, канткомнар һәм район комитетлары фондларын тикшерә, эшкәртә һәм тасвирлый, Татарстанның партия һәм комсомол оешмасы тарихы буенча зур һәм бай материал туплый.

Җыелган материаллар нигезендә С.С. Гафуров Тарих бүлеге белән берлектә «Татарстанда Пролетар диктатурасының беренче елы», «1917 елда Казан большевистик оешмасы» дигән документлар җыентыкларын әзерли һәм чыгара, шулай ук партия һәм комсомол оешмасы, Гражданнар сугышы, 1905-1907 елларда татарлар арасында милли-азатлык хәрәкәте һәм социаль-демократик хәрәкәт тарихы буенча фәнни хезмәтләр чыгаруга әзерлек алып барыла. Сибгатулла Садыйк улы җитәкчелегендә татар сәнгать техникумы 1930 елда партия хезмәткәрләренең портретлары белән «Һәлак булганнар истәлегенә» альбомын чыгара.

С.С. Гафуров актив иҗтимагый позиция били. Ул Иске большевиклар җәмгыятенең Татар бүлеге җаваплы секретаре, ВКП(б) Өлкә Комитеты каршындагы әдәби киңәшмәләр рәисе, 1905 елгы революциянең 25 еллыгы һәм Октябрь революциясенең 15 еллыгы буенча өлкә юбилей комиссияләрен төзү инициаторы, Гражданнар сугышы һәйкәлләрен саклау комиссиясе әгъзасы.

В.И. Ульянов-Ленин исеме белән бәйле урыннарны мәңгеләштерү өчен Сибгатулла Садыйкович күп көч куя. Казанда Ульяновлар гаиләсе яшәгән Орловлар йорты, Кокушкино авылында В.И. Ленин сөргендә яшәгән флигель төзекләндерелә.

1937 елның 27 маенда С.С. Гафуров контрреволюция эшчәнлегендә гаепләнеп кулга алына. Ул үзен гаепле дип танымый һәм судта контрреволюцион оешмада катнашмаганлыгын белдерә. С.С. Гафурова хатыны Гөлчирә Заһир кызы да сигез елга ирекләреннән мәхрүм ителгән. Гафуровларның 7 һәм 10 яшьлек ике кызлары Роза һәм Гүзәл, Бикмурзиннар (Гөлчирә Заһир кызының әти-әнисе һәм сеңелләре) гаиләсендә тәрбияләнә. Сибгатулла Садыйковичның 1938 елның 9 маенда Казан шәһәрендә атып үтерелүе турында хатыны һәм балалары 1956 елда гына белә.

С.С. Гафуров нибары 51 ел яши. Сигез елга якын архив хәзинәләрен җыю һәм саклау буенча катлаулы, әмма күпкырлы эш алып бара.

Сайттагы барлык материаллар лицензия буенча тәкъдим ителә:
Creative Commons Attribution 4.0 International